Hộ kinh doanh quy mô lớn, sử dụng hóa đơn quyển do cơ quan thuế đặt in dù chỉ chiếm khoảng 7-8% số lượng hộ kinh doanh cơ quan thuế đang quản lý thuế nhưng số đóng góp vào ngân sách chiếm khoảng 40-45% tổng số thu thuế từ hộ kinh doanh, tập trung chủ yếu ở các thành phố lớn. Chính vì vậy, ngành thuế đang tích cực hoàn thiện hành lang pháp lý đối với đối tượng này để quản lý chặt việc sử dụng hóa đơn, tránh thất thu cho ngân sách nhà nước, đồng thời có căn cứ để xử lý những hành vi gian lận, trốn thuế.
Thực trạng công tác quản lý thuế đối với hộ kinh doanh
Vụ trưởng Vụ quản lý thuế doanh nghiệp nhỏ và vừa, hộ kinh doanh, và cá nhân Tổng cục Thuế - bà Nguyễn Thị Lan Anh cho biết, tại Khoản 5 Điều 51 của Luật Quản lý thuế số 38/2019/QH14 quy định: “Hộ kinh doanh, cá nhân kinh doanh có quy mô về doanh thu, lao động đáp ứng từ mức cao nhất về tiêu chí của DN siêu nhỏ theo quy định pháp luật về hỗ trợ DN nhỏ và vừa phải thực hiện chế độ kế toán và nộp thuế theo phương pháp kê khai.”
Về các trường hợp cần áp dụng hóa đơn điện tử khi cung cấp hàng hóa dịch vụ, tại Khoản 3,4 Điều 91 Luật Quản lý thuế số 38/2019/QH14 quy định rõ, đó là các hộ kinh doanh, cá nhân kinh doanh thuộc trường hợp quy định tại Khoản 5 Điều 51 của Luật này và các trường hợp xác định được doanh thu khi bán hàng hóa, dịch vụ sử dụng hóa đơn điện tử có mã của cơ quan thuế khi bán hàng hóa, cung cấp dịch vụ.
Trường hợp hộ kinh doanh, cá nhân kinh doanh không đáp ứng điều kiện phải sử dụng hóa đơn điện tử có mã của cơ quan thuế quy định tại Khoản 1 và Khoản 3 Điều này nhưng cần có hóa đơn để giao cho khách hàng hoặc trường hợp DN, tổ chức kinh tế, tổ chức khác được cơ quan thuế chấp nhận cấp hóa đơn điện tử để giao cho khách hàng thì được cơ quan thuế cấp hóa đơn điện tử có mã theo từng lần phát sinh và phải khai thuế, nộp thuế trước khi cơ quan thuế cấp hóa đơn điện tử theo từng lần phát sinh.”
Về cách tính thuế, Điều 10 Luật Thuế TNCN số 15/VBHN-VPQH quy định: “Cá nhân kinh doanh nộp thuế TNCN theo tỷ lệ trên doanh thu đối với từng lĩnh vực, ngành nghề sản xuất, kinh doanh”.
Căn cứ các quy định nêu trên thì hộ kinh doanh quy mô lớn phải thực hiện chế độ kế toán, hóa đơn, chứng từ và nộp thuế theo phương pháp kê khai. Khi cơ quan thuế triển khai hóa đơn điện tử thì hộ kinh doanh lớn nộp thuế theo phương pháp kê khai sẽ sử dụng hóa đơn điện tử có mã của cơ quan thuế theo lộ trình cơ quan thuế triển khai.
Tuy nhiên, lâu nay các hộ kinh doanh lớn nộp thuế thực hiện theo phương pháp khoán vẫn có thể viết hóa đơn hàng hóa dịch vụ bán ra để cung cấp cho các DN, trong khi khoản doanh thu này không phải chứng minh các khoản chi phí đầu vào, mua ở đâu; không phải lưu giữ sổ sách kế toán. Điều này cũng tiềm ẩn những rủi ro vì DN có thể lợi dụng hóa đơn của các hộ kinh doanh để hợp thức hóa chi phí đầu vào cho DN, gây thất thu cho ngân sách khi xác định thuế TNDN.
Giải pháp tăng cường quản lý hộ kinh doanh trong thời gian tới
Để tăng cường quản lý thuế đối với các hộ kinh doanh, đặc biệt là các hộ quy mô lớn, kịp thời ngăn chặn tình trạng sử dụng hóa đơn để hợp thức hóa đầu vào, ngành thuế đang xây dựng dự thảo Thông tư về thuế và quản lý thuế đối với hộ kinh doanh, cá nhân kinh doanh,trong đó có quy định về quản lý thuế đối với hộ kinh doanh quy mô lớn. Cụ thể, hộ kinh doanh quy mô lớn nộp thuế theo tỷ lệ thuế suất trên doanh thu theo từng nhóm ngành nghề hoạt động sản xuất, kinh doanh, không tính thuế theo doanh thu trừ chi phí nên thực hiện chế độ sổ kế toán đơn giản, chỉ gồm 4 loại sổ (sổ theo dõi doanh thu, theo dõi tiền lương, theo dõi các chi phí quản lý và sổ theo dõi dịch vụ mua vào) và không phải lập báo cáo tài chính. Khi thực hiện khai thuế tháng hoặc quý thì nộp kèm theo Bảng kê hoạt động kinh doanh và không phải quyết toán thuế. Như vậy sẽ giảm thiểu thủ tục hành chính cho người nộp thuế, đồng thời cơ quan thuế cũng có đầy đủ thông tin để quản lý thuế theo cơ chế rủi ro. Trường hợp hộ kinh doanh không đáp ứng tiêu chí hộ quy mô lớn nhưng có nhu cầu sử dụng hóa đơn thì được khuyến khích sử dụng hóa đơn và phải thực hiện chế độ kế toán, nộp thuế theo phương pháp kê khai.
Dự thảo Thông tư quản lý thuế đối với hộ kinh doanh, cá nhân kinh doanh cũng hướng dẫn, đối với những hộ không có địa điểm kinh doanh cố định, kinh doanh không thường xuyên, nộp thuế theo từng lần phát sinh và hộ khoán, sử dụng hóa đơn cấp, bán lẻ theo từng lần phát sinh, khai, nộp thuế trước khi được cấp hóa đơn lẻ thì không bắt buộc phải thực hiện chế độ kế toán, nhưng phải thực hiện việc lưu trữ hóa đơn, chứng từ, tài liệu có liên quan để chứng minh hàng hóa hợp pháp kèm theo hồ sơ khai thuế theo từng lần phát sinh cấp, bán hóa đơn lẻ.
Bà Nguyễn Thi Lan Anh cho biết, trong thời gian tới, ngành thuế cũng sẽ đẩy mạnh việc khai, nộp thuế điện tử đối với hộ kinh doanh, trước tiên là đối với các hộ nộp thuế theo phương pháp kê khai và tiến tới thực hiện khai, nộp thuế điện tử với cả hộ khoán.
Việc quản lý hộ kinh doanh cũng được nâng lên tầm cao mới đó là quản lý thuế thông qua các tổ chức nhằm tăng cường việc giám sát tuân thủ pháp luật giữa các tổ chức và cá nhân, đồng thời giảm thiểu đầu mối kê khai nộp thuế, tạo điều kiện thuận lợi cho người nộp thuế và cơ quan thuế. Theo đó, cơ quan thuế sẽ thực hiện kiểm tra hộ kinh doanh và tổ chức liên quan trên cơ sở dữ liệu, theo nguyên tắc quản lý rủi ro. Đồng thời, chỉ kiểm tra tại trụ sở đối với những trường hơp rủi ro cao, có dấu hiệu vi phạm để kịp thời phát hiện, ngăn chặn các hành vi vi phạm pháp luật về thuế và quản lý thuế./.