Ô nhiễm nhựa đã nổi lên như một trong những thách thức môi trường cấp bách nhất của thời đại chúng ta, đe dọa hệ sinh thái, sinh vật biển và sức khỏe con người. Chỉ riêng trong năm 2021, ước tính có khoảng 390,7 triệu tấn nhựa đã được sản xuất và sản lượng dự kiến sẽ tăng gấp ba lần vào năm 2050. Theo Liên Hợp Quốc, hơn tám triệu tấn nhựa thải ra đại dương của chúng ta mỗi năm, gây ra thiệt hại nghiêm trọng cho môi trường, động vật hoang dã và con người. Có năm 'đảo nhựa' trôi nổi trên khắp các đại dương trên thế giới. Để so sánh quy mô của những hòn đảo này, thì hòn đảo lớn nhất và nổi tiếng nhất trong số đó là Great Pacific Garbage Patch, được cho là có diện tích 1,6 triệu km2; một bãi rác trong đại dương của chúng ta có diện tích gần gấp 4,5 lần nước Đức. Một sự thay đổi mô hình là cần thiết, và đổi mới là chìa khóa. Mô hình tiêu dùng của nền kinh tế tuyến tính truyền thống được đặc trưng bởi việc khai thác tài nguyên, sản xuất các sản phẩm từ những tài nguyên đó, sau đó thải bỏ những sản phẩm đó sau khi sử dụng; một mô hình 'lấy làm lãng phí'. Một cách sáng tạo để giải quyết vấn đề nhựa là mô phỏng lại cách tiếp cận của chúng tôi đối với việc tiêu thụ tài nguyên và quản lý chất thải thông qua mô hình kinh tế tuần hoàn.
Một nền kinh tế tuần hoàn nhằm mục đích loại bỏ các khuyến khích tài chính làm cạn kiệt tài nguyên của Trái đất và suy thoái môi trường. Không giống như mô hình tuyến tính truyền thống, hệ thống tái tạo này nhấn mạnh việc sử dụng, tái sử dụng và tái chế vật liệu liên tục. Bằng cách ưu tiên độ bền, khả năng sửa chữa và các thiết kế thân thiện với tái chế, nền kinh tế tuần hoàn giảm thiểu việc tạo ra chất thải và tạo ra một hệ thống khép kín, trong đó các nguồn tài nguyên được luân chuyển vĩnh viễn trở lại quy trình sản xuất. Nền kinh tế tuần hoàn đòi hỏi sự đổi mới và có thể chứng tỏ là một giải pháp mạnh mẽ để giảm thiểu việc sử dụng nhựa và tạo ra một xã hội bền vững và tiết kiệm tài nguyên hơn. Ngoài ra, theo Quỹ Ellen MacArthur thì/ “Đến năm 2040, nền kinh tế tuần hoàn có tiềm năng:
Giảm 80% lượng nhựa thải ra đại dương hàng năm
Giảm phát thải khí nhà kính 25%
Tiết kiệm 200 tỷ USD mỗi năm
Tạo thêm 700.000 việc làm.
Đặt lại vấn đề về sản xuất và thiết kế nhựa trong nền kinh tế tuần hoàn
Trọng tâm của nền kinh tế tuần hoàn là khái niệm thiết kế loại bỏ chất thải và ô nhiễm ngay từ đầu. Nhiều sản phẩm nhựa dùng một lần mà chúng ta sử dụng hàng ngày mất nhiều thời gian để phân hủy. Ví dụ, chai nhựa được sử dụng phổ biến nhưng ước tính phải mất 450 năm để phân hủy, vỏ cà phê và bàn chải đánh răng được cho là mất 500 năm. Bằng cách áp dụng các nguyên tắc thiết kế sáng tạo, chẳng hạn như thiết kế sinh thái và mô phỏng sinh học, nhựa có thể được phát triển với tính đến độ bền, khả năng tái chế và khả năng tái sử dụng. Cách tiếp cận này cho phép các sản phẩm giữ được giá trị và tiện ích trong suốt vòng đời của chúng, giảm nhu cầu sử dụng nhựa sử dụng một lần và thúc đẩy dòng luân chuyển nguyên liệu. Quá trình này nhằm mục đích phân hủy nhựa thành các phân tử có thể tái chế về mặt hóa học hoặc phân hủy sinh học, sau đó có thể đóng góp trở lại nền kinh tế tuần hoàn và giảm ô nhiễm nhựa thông qua quy trình sản xuất sáng tạo và bền vững hơn.
Apeel, một công ty khác có trụ sở tại Hoa Kỳ, đã phát triển một giải pháp sáng tạo để thay thế các loại màng bọc thực phẩm bằng nhựa dùng một lần nhằm giữ cho trái cây và rau củ tươi mà không làm giảm độ tươi lâu của sản phẩm. Bằng cách tạo ra một lớp phủ có nguồn gốc từ thực vật, có thể ăn được bắt chước màng bọc nhựa co thông thường bằng cách làm chậm quá trình hư hỏng do mất nước và quá trình oxy hóa, sản phẩm có khả năng thay đổi cách đóng gói trái cây và rau quả theo một cách sáng tạo và bền vững.
Kỷ nguyên mới trong tái chế
Tái chế đã trở thành một khái niệm quen thuộc đối với rác thải nhựa. Tuy nhiên, trong khi tái chế là rất quan trọng, một báo cáo đã kết luận rằng chỉ có 9% tổng số chất thải nhựa đã từng được tạo ra đã được tái chế. Để đạt được nền kinh tế tuần hoàn cho nhựa, cơ sở hạ tầng tái chế mạnh mẽ và hiệu quả là rất quan trọng - điều này liên quan đến việc đầu tư vào các công nghệ phân loại tiên tiến, cải thiện quy trình thu gom và phân loại cũng như thúc đẩy sự hợp tác giữa các bên liên quan trong quản lý chất thải. Thông qua tái chế hiệu quả, chất thải nhựa có thể được chuyển đổi thành các nguồn tài nguyên có giá trị, chẳng hạn như năng lượng, có thể được áp dụng ở những nơi khác.
Hydrogen Utopia, một công ty khởi nghiệp có trụ sở tại Vương quốc Anh, đã tạo ra một phương pháp biến rác thải nhựa không thể tái chế thành các sản phẩm hydro và khí tổng hợp (khí tổng hợp) có thể sử dụng được, về cơ bản là cung cấp các nguồn năng lượng thay thế từ rác thải không sử dụng được. Điều này không chỉ tạo ra một cách tiếp cận khai thác khí đốt thân thiện với môi trường hơn mà còn sử dụng chất thải nhựa như một nguồn tài nguyên. Mặc dù khí hydro hiện không được sử dụng phổ biến làm nhiên liệu, nhưng những cơ hội mà nó mang lại cho tương lai năng lượng là vô hạn và nó có tiềm năng sử dụng tuyệt vời trong những năm tới.
Sửa sai
Mặc dù việc giới thiệu một nền kinh tế tuần hoàn có thể làm giảm đáng kể lượng rác thải nhựa được tạo ra trên toàn thế giới, nhưng vẫn còn nhiều việc phải làm với rác thải đã được tạo ra. Như đã đề cập trước đây, một số sản phẩm nhựa có thể có tuổi thọ 500 năm trước khi chúng bị phân hủy (điều này gây hại cho chính môi trường), vì vậy điều quan trọng là nhân loại phải tự dọn dẹp sau đó.
Ocean Cleanup được thành lập bởi nhà phát minh người Hà Lan Boyan Slat năm 18 tuổi và là một tổ chức phi lợi nhuận hàng đầu về công nghệ làm sạch đại dương sáng tạo. Hệ thống dọn dẹp hiện tại của họ, được đặt tên là 'Hệ thống 002' (hiện đang chuyển sang Hệ thống 03), sử dụng một tấm lưới dài được căng giữa hai chiếc thuyền di chuyển chậm (để không làm hại động vật hoang dã) qua các 'điểm nóng' rác thải trong đại dương – đặc biệt là xung quanh Great Pacific Garbage Patch đã đề cập trước đó. Mô hình tính toán đổi mới cho phép tổ chức dự đoán nơi các điểm nóng sẽ hình thành và sau đó triển khai hệ thống của họ ở những khu vực đó. Lưới có một 'khu vực lưu giữ' ở giữa, nơi rác thải nhựa được đổ vào phễu, thu gom và sau đó được chuyển vào các thùng chứa trên thuyền. Khi các thùng chứa đã được lấp đầy, nhựa sẽ được đưa trở lại đất liền để tái chế. Ocean Cleanup có kế hoạch tạo ra các sản phẩm lâu bền từ chất thải được thu gom, biến ô nhiễm có hại thành các nguồn tài nguyên quý giá quay trở lại nền kinh tế. Tất cả số tiền thu được sẽ tiếp tục làm sạch đại dương và chúng nhằm mục đích tiếp tục cho đến khi đại dương của chúng ta sạch sẽ.
Ocean Cleanup cũng đã tạo ra một nhóm các giải pháp công nghệ 'Đánh chặn' tập trung vào việc làm sạch các con sông trên khắp thế giới. Interceptor Original là máy chiết xuất nhựa tự động, chạy bằng năng lượng mặt trời 100%, được đặt ở vị trí chiến lược trên sông để thu gom tất cả rác thải đi qua để tái chế. Một rào chắn chuyển chất thải của sông lên một băng chuyền để kéo các mảnh vụn ra khỏi nước và đưa vào một tàu con thoi tự động phân phối chất thải đồng đều trên một số thùng rác bằng cách sử dụng dữ liệu cảm biến. Khi các thùng rác đã đầy, Thiết bị đánh chặn sẽ thông báo cho các nhà khai thác địa phương qua tin nhắn văn bản, những người này sau đó sẽ đến loại bỏ chất thải để tái chế. Những giải pháp sáng tạo, đáng kinh ngạc này là sản phẩm của tương lai, lấy thẳng từ tiểu thuyết khoa học viễn tưởng. Tuy nhiên, chúng tồn tại cho đến ngày nay và rất quan trọng đối với cả nền kinh tế tuần hoàn và sức khỏe của hành tinh chúng ta.
Một con đường mới cho nền kinh tế tuần hoàn
Rác thải nhựa đã xâm nhập vào mọi nơi trên hành tinh của chúng ta, và trong khi thiệt hại đang gia tăng, vẫn chưa quá muộn. Nền kinh tế tuần hoàn cho phép các doanh nghiệp và mọi người trên toàn thế giới áp dụng khả năng tư duy phê phán và hiểu biết sâu sắc của mình để đổi mới theo hướng thay đổi giá trị gia tăng. Bằng cách nắm bắt các ý tưởng về một nền kinh tế tuần hoàn, chúng ta có thể viết lại câu chuyện và mở đường hướng tới một xã hội sử dụng tài nguyên hiệu quả và linh hoạt hơn, và do đó, một tương lai bền vững hơn. Nền kinh tế tuần hoàn không chỉ là một khái niệm; đó là một giải pháp hiệu quả mang lại hy vọng về một thế giới nơi nhựa được quản lý một cách có trách nhiệm, chất thải được giảm thiểu và môi trường phát triển. Với nhiều giải pháp đổi mới hiện đang được triển khai và những triển vọng thú vị được tạo ra từ Mạng lưới Đổi mới Nhựa Toàn cầu, tương lai có vẻ sẽ ít nhựa hơn một chút và bền vững hơn một chút.
Tác giả: Paul Herring - Giám đốc đổi mới toàn cầu RSM